Ark van Noach/Johan

Ja daar is ie weer een keer
De SGP had afgelopen zaterdag een Familiedag gepland op de Ark in Dordrecht.
Onze familie had hetzelfde idee. Wisten wij veel.
In ieder geval kan ik wel zeggen dat onze familie, die van kleurrijke kleding houdt wat vrolijkheid bracht tussen het stemmige zwart en donkerblauw.
Maar daar wil ik het niet over hebben.
Wat ik vreemd vond was de familie van Noach. Er stond namelijk een zeer donker gekleurde man te midden van de familie. Dat zal Cham toch niet zijn geweest hoop ik. Ik dacht dat we nu wel zo ver waren dat we niet meer geloven dat Cham zwart was.
Maar je weet het nooit.

Hoe langer ik op die ark rondliep hoe meer ik ging geloven in een niet - letterlijke lezing van dit verhaal ten tijde van de bouw van piramides in Egypte. Dat is vast niet de bedoeling van Huibers, die liep te sjouwen met bitterballen. *grinnik*
Ook in Sumerië ging het leven na een 'flood' gewoon door.
Ik was wat overdonderd door de afmetingen van de ark en dan denk je al snel dat al die dieren er gemakkelijk op/in konden. Er waren echter andere zaken die mijn aandacht trokken.
In deze ark zitten overal ramen en is er verlichting. Hoe heeft Noach het toch geflikt om in het donker (één lichtopening) al die dieren te eten (welk eten?) te geven en hun uitwerpselen op te ruimen. Dat moet dan met oliepitten zijn gebeurd.
Maar wanneer het volgens creationisten zo te keer ging dat zelfs de Mount Everest en andere bergketens zijn ontstaan dan lukt dat beslist niet.
Dan lukt het lopen op zo’n boot al niet eens. En dat veertig dagen lang.

Een vraag die voor mij ook blijft staan is: waar kwam al dat water vandaan en waar ging het naar toe? Wanneer de bergketens zijn gevormd in die eerste veertig dagen waarin het zo tekeer ging (De fonteinen van de afgrond en de sluizen van de hemel) dan moet het water voor het begon te zakken toch nog een eindje boven de Mount Everest hebben gestaan. Dus een ‘rand’ van pakweg negen kilometer water rondom de aarde waar een bootje op dobbert.
Ongelooflijk! Ja, letterlijk!
En hoe koud was het in die ark dan? Bevroor het 'oppervlaktewater' niet?
In een vliegtuig wordt het bij tien à elf kilometer hoog toch ongeveer –50 graden.

Verder liepen op de ark een paar echte geiten rond en wallaby's en was er een volière met parkieten. Die rook je al van verre. Laat staan wanneer er zoveel dieren bij elkaar zitten. Dat moet een gigantisch verstikkende stank opgeleverd hebben.

Ik weet maar één oplossing:
Alles en iedereen deed een winterslaap gedurende ruim een jaar.
(2e maand 17e dag begon het te regenen en de volgende 2e maand, 27ste dag gingen ze weer uit de ark. Resp. Gen 7:11 en Gen 8:14.)

Ark van Noach/Johan

Johan Huibers, de arkbouwer wil een musical gaan maken van het verhaal van Noach.
Inclusief het water met golven. De vraag is of de gemeente Dordrecht akkoord gaat met een evenementenhal naast de ark. Dit las ik op CIP. Het zal me niet verbazen als het hem nog gaat lukken ook.
Zelf ben ik niet (meer) zo van de letterlijkheid van die verhalen, maar Johan wel. Hij ondersteunde ook het initiatief tot de omstreden flyer: ‘evolutie of creatie: wat geloof jij?’
Let op het woordje ‘of’. Er zijn kennelijk slechts twee mogelijkheden, zo is in ondoorgrondelijke wijsheid besloten door de initiatiefnemers. De gevolgen van je keus zijn voor dit type mensen ook helder en duidelijk: je bent geen christen als je de ‘verkeerde’ keus maakt. Dat is mij op een reformatorisch forum ‘liefdevol’ ingewreven.
De ark is exact nagebouwd zoals het in de Bijbel is aangegeven. Om aan te tonen dat je gewoon alles letterlijk kunt lezen en geloven. Alle dieren kunnen er gemakkelijk in, er blijft nog ruimte over. Er is nu ook een conferentiezaal, je kunt er bruiloften, partijen en bedrijfsuitjes laten organiseren De entreeprijzen kun je op het net vinden en Huibers heeft ook nog een boek geschreven.
Nee, die Noach legt zeker onze Johan geen windeieren. Misschien kan hij met Joop e.e.a. overleggen in die prachtige ambiance.

Er is echter nog een aspect wat Johan niet zo letterlijk heeft genomen. Dat is het aantal bedden op de ark. In een artikel las ik dat er meer bedden in de ark staan dan het aantal van acht wat nodig was voor Noach, zijn vrouw, zijn zonen en schoondochters. De betekenis is prachtig. Er is nog plaats bij Christus, de ark van ons behoud.
Voor jou en voor mij en voor nog veel meer mensen.
Ik vond het echt een hele mooie gedachte.
Maar eigenlijk ook wel grappig: zou Johan nu beseffen dat wanneer je de letterlijkheid loslaat, het eigenlijk veel mooier en diepzinniger wordt?
Of zouden er nu mensen zijn die boos weglopen omdat het niet letterlijk zo in de Bijbel staat en Johan er maar zijn ‘eigen’ draai aan geeft? Ik denk het niet.
Wanneer je de diepere lagen ontdekt in al die verhalen ( en ik zie ze niet allemaal, het blijft studeren) dan doet die letterlijkheid er niet meer zo toe. Dan behoef je die niet meer met hand en tand te verdedigen.
Hoe kan ik die letterknechten ervan overtuigen dat God dan alleen maar groter, wijzer, machtiger en eerbiedwaardiger wordt?

Genesis

Geschreven door Jonathan Sacks, maar wanneer precies weet ik niet. Dit eerste deel gaat over individuen en families, in tegenstelling tot Exodus wat over de geboorte van een volk gaat.
Dit boek bestaat ook weer uit twaalf parasjot.   Letterlijke betekenis: gedeelte. 

In een wekelijkse parasja  die ik toegestuurd krijg van het CIS (Centrum voor Israël studies) wordt de vraag gesteld waarom de Bijbel niet begint met Exodus.
Dat geldt toch als het begin van het Joodse volk en het begin van de Joodse kalender? 'Deze maand zal voor u het begin van de maanden zijn. Hij zal voor u de eerste zijn van de maanden van het jaar. ' (Ex. 12:2).

De grote geleerde Nachmanides (1194-1270) geeft op deze vraag het volgende antwoord: 'Het is noodzakelijk de Thora te beginnen met 'In den beginne schiep G'd den hemel en de aarde' (Gen. 1:1), want dit is de basis van het geloof (Hebr. 'Emoena'). Je zult eerst in G'd als Schepper van deze wereld moeten geloven, voor je Zijn geboden in acht kunt nemen. Het geloof in G'd gaat aan al het andere vooraf.'
Ook Sacks komt tot deze conclusie.

De Thora is een boek over hoe te leven.
Wat moet ik doen, hoe behoor ik te leven en wat voor type mens moet ik proberen te worden. Dus geen wetenschappelijk boek. Hij gaat dan ook voorbij aan de discussies over al dan niet letterlijk lezen. Belangrijker is dat uit de verhalen levenslessen te trekken zijn voor alle tijden en plaatsen. Hij maakt, net als in Exodus, rijkelijk gebruik van de Midrasjiem.
Sacks sluit aan bij de ‘rede over de menselijke waardigheid’ van Pico della Mirandola uit de vijftiende eeuw. De mens moet zichzelf scheppen.
Deze rede betekende een breuk met de christelijke leer dat de mens ongeneeslijk bedorven zou zijn en de Platoonse gedachte dat de mens aan onveranderlijke vormen gebonden zou zijn.

God heeft geen beeld dus waarnaar is de mens dan geschapen?  Wel: naar een vrijheid die niet is ingeperkt door natuurwetten – waar wel wat op af te dingen valt volgens mij - en met het vermogen tot spreken en scheppen. Tot verantwoordelijkheid en terughoudendheid.
Het karakter van het jodendom bestaat uit het idee dat sterfelijkheid te overwinnen is in het krijgen van kinderen om behalve onze genen ook onze ideeën en idealen te laten voortleven tot het einde der tijden. (p 38)
Ondertussen moeten we in het hier en nu verantwoord leven.  Het goede doen omdat het goed is. 

Wat viel mij verder op en wat wil ik onthouden:

In de eerste hoofdstukken wordt God Elohiem genoemd; de Kracht der Krachten terwijl het tetragammaton (of Yahweh), hier Hasjeem genoemd wijst naar een persoon, een Gij. De God die we ontmoeten in de openbaring. Eva noemt God bij de geboorte van Kain voor het eerst Hasjeem zonder Elohiem. De menselijke waarneming veranderde.

Noach was een Tsaddiek vóór de vloed. Daarna wordt hij niet meer zo genoemd. Waarom?
Noach was te gehoorzaam. Het was blinde gehoorzaamheid en hij had geen eigen initiatief.
Volgens vele (zondag)schooljuffen en meesters zou Noach terwijl hij de ark bouwde wel hebben geëvangeliseerd en de mensen hebben gewaarschuwd, maar daarover staat niets in de Bijbel. Noach redde alleen  zichzelf en zijn gezin. Geloof is meer dan gehoorzaamheid, het is ook de moed om te scheppen.
Noach wandelde met God maar tegen Abraham werd gezegd: wandel voor mijn aangezicht en wees onberispelijk.
Hoe het komt dat Noach wist van reine en onreine dieren terwijl dat pas op de Sinaï bekend werd, daar schrijft Sacks niets over. Niet belangrijk denk ik. Dat zijn van die Westerse spitsvondigheden die er helemaal niet toe doen.

De verhalen van Adam en Eva, Kain en Abel, Noach en de torenbouw van Babel tonen  resp. steeds een nieuwe stap in het volwassen worden van de mensheid.  Adam door het ontkennen van persoonlijke verantwoordelijkheid, daarna Kain door het ontkennen van de morele verantwoordelijkheid, Noach ontkende de collectieve verantwoordelijkheid en de torenbouwers de ontologische.

Abraham was de eerste aartsvader die zijn verantwoordelijkheid op alle vlakken nam.
Hij daagde God uit in een rechtvaardigheids kwestie. Later deden Mozes en Job dat ook.
Maar is het niet zo dat God eigenlijk de mens uitdaagt? Tot een weerwoord om beide kanten te horen?
Zo heb ik jaren geleden besloten – het was een wilsbesluit – om niet meer in een eeuwigdurende hel te geloven. Ik vond en vind het niet eerlijk dat tegenover pakweg 80 jaar leven hier op aarde, waarbij je overgeleverd bent aan genen en omstandigheden, mogelijk een eeuwigheid van narigheid te wachten staat. Hoe kan dat rechtvaardig zijn?
Nog weer later ontdekte ik dat ik zo niet meer over God wilde denken en schaamde ik me dat ik het ooit had gedaan.

De verschillen in de aartsvaders: Abraham, Izak en Jakob.
Abraham de vriendelijke, die zijn verantwoordelijkheid nam. Hij symboliseert de morgen; bij hem begint een nieuw religieus bewustzijn. Een zoektocht.
Izak de stille en weinig originele maar wel heel volhardend in het geloof, de moed hebbend om door te gaan en niet op te geven wanneer het tegen zit.  Hij symboliseert de middag; de dialoog wanneer hij in het veld loopt en mijmert.
Jacob is weer heel anders: een ‘lover’ en strijder. In de nacht krijgt hij een visioen. Hij stuit op God. Een onverwachte ontmoeting tussen de menselijke ziel en God.

Jakob was iemand die er vandoor ging met de zegen die bedoeld was voor een ander. Een zegen van rijkdom en macht. Die was voor Ezau bedoeld. Wanneer hij vlucht voor Ezau zegent Izak hem alsnog met de juiste zegen: die van kinderen en land. De verbondszegeningen.
Waarom wilde Jacob zo graag als Ezau zijn? Die een man van de natuur was?
Waarom willen wij vaak als een ander zijn? Het kost Jakob de rest van zijn leven om te ontdekken dat hij is zoals hij is en zo ook mag zijn. En het niet verwachten moet van macht en rijkdom. Zoals het joodse volk nu.
Toen pas kon hij zeggen: ik heb alles.

Het verhaal van Jozef, die toch niet de belangrijkste zoon was. Dat waren de zonen van de minder geliefde Lea: Levi en Juda.
Uit Levi komen de priesters voort en uit Juda de koningen en zal de Messias voortkomen. Ook geeft Juda zijn naam aan het volk, de zuidelijke stammen wel te verstaan. De Noordelijke stammen worden weggevoerd en assimileren in de wereldbevolking.
Juda maakt ook de grootste ontwikkeling door. Van een pragmaticus die zijn broer Jozef verkoopt tot de boeteling. Degenen die in staat zijn tot verandering en groei zijn in het jodendom groter dan degenen die altijd al deugdzaam leven. Ik moet meteen denken aan de gelijkenis van de verloren zoon.
Haten in de Bijbel is niet het haten wat wij doen maar het minder geliefd zijn. Ezau werd niet door God gehaat, maar minder geliefd.
Van Jozef vroeg ik mij altijd af waarom hij bij de apotheose uitroept: ‘Ik ben Jozef, leeft mijn vader nog?’
Dat had hij net gehoord van Juda. Waarom stelde hij dan die vraag? Helaas geeft Sacks daar geen antwoord op.
Er komen meer dingen aan de orde waarvan ik weet dat ze in het Nieuwe Testament weer worden aangehaald.
Dat Jozef bijvoorbeeld een type van Jezus is, is voor mij glashelder, maar daarover rept Sacks vanzelfsprekend niet.

Het belang van ‘tesjoeva’ bespreekt hij uitgebreid. Het opbiechten van zonde, het voornemen om het niet meer te doen, ook niet wanneer de gelegenheid daar is. De kracht om te vergeven wat juist degene verheft die vergeeft.
Dat vrede boven waarheid gaat. Dat vond ik ook wel een mooie. Want wat weten wij nu van waarheid? Er zijn de meest verschrikkelijke dingen gebeurt uit naam van de waarheid terwijl er maar Eén is die de Waarheid in pacht heeft en dat zijn wij niet.
Er staan teveel mooie dingen in.

Ik ga me op Leviticus verheugen.

Kaïn

Geschreven door Jose Saramago in 2004. Dit boek heb ik er maar meteen achteraan gelezen. Het was een dunnetje en weer een digitale editie gebaseerd op de eerste druk. Vertaald door Maartje de Kort.

Saramago is communist en duidelijk een antitheïst. Maar zoals zoveel antitheïsten kent hij zijn Bijbel beter dan menig christen.
In dit boek, wat ook zijn laatste is ( 2009; hij overleed in 2010) rekent hij af met god. Hij is weer zo’n letterlijke lezer die struikelt over allerlei ingrediënten uit de Bijbelverhalen.
Kaïn krijgt na de moord op zijn broer Abel van God de belofte dat niemand hem zal kunnen doden. Daartoe krijgt hij een teken op zijn voorhoofd(?)
Gen 4: 15 Maar de HEER beloofde hem: ‘Als iemand jou doodt, zal dat zevenmaal aan hem worden gewroken.’ En hij merkte Kaïn met een teken, opdat niemand die hem tegenkwam hem zou doodslaan.

Saramago vindt het van God ook heel oneerlijk om het offer van Kaïn niet aan te nemen en van Abel wel.
Kaïn sterft niet en Saramago laat hem wat tijdreizen door de oudste verhalen van de Bijbel. Alles wat Kaïn/ Saramago ziet wordt ten nadele van God uitgelegd. Zo krijg je de indruk dat Kaïn rechtvaardiger is dan God en aan het eind denkt Kaïn Hem een loer te draaien door, meevarend op de ark van Noach, de ‘acht zielen’ overboord te gooien zodat God nooit meer opnieuw kan beginnen. '....en zo zal er niets meer te vertellen zijn'
Tsja....

Soms moest ik ook wel weer grinniken om de ironie van Saramago. Wanneer Kaïn aankomt bij de toren van Babel in aanbouw gaat hij zich aanbieden maar heeft al dagen niet gegeten en heeft geen woonplaats:
“ wat dan, Ik heb geen slaapplaats, Dat is gauw opgelost, ik zal je een mat bezorgen en ginds is een herberg, ik praat wel met de eigenaar, Je bent een barmhartige samaritaan, dat is zeker, zei Kaïn, Samaritaan, vroeg de opzichter geïntrigeerd, wat is dat, Weet ik niet, het schoot er zo uit, zonder na te denken, Ik weet niet eens wat het betekent, Je hebt meer in je hoofd dan je gezien je uiterlijk zou zeggen,”
Nee, ik ben geen leestekens vergeten, zo schrijft Saramago.

Zijn vrouwenstandpunt is ook wel komisch. “Het is te zien dan je vrouwen niet kent, ze zijn tot alles in staat als dat in hun hoofd opkomt, het ergste en het beste, ze kunnen afzien van een kroon om het hemd van hun minnaar te gaan wassen in de rivier, of ze lopen alles en iedereen overhoop om op een troon te kunnen zitten,”
Nog eentje, een wat filosofische:
“Anders dan meestal wordt beweerd, staat de toekomst al geschreven, wij weten alleen niet hoe we de bladzijden moeten lezen, zei Kaïn terwijl hij zich afvroeg waar hij dat revolutionaire idee vandaan had,”
Hier zal ik maar stoppen, dat is beter voor de gemoedsrust van de lezer.

Voor gelovige tere zielen is dit geen aanrader.